Ongezonde organisatiecultuur: de grootste verborgen kostenpost in 2025

Dit artikel is gebaseerd op het rapport De economische schade van ongezonde organisatieculturen in Nederland 2025, geschreven door Daan Noordeloos en Due North. Het rapport laat zien hoeveel productiviteit, innovatie en welzijn organisaties verliezen door vastzittende patronen — én wat dit concreet in euro’s betekent.

Wanneer wij spreken met leiders, managers en HR-verantwoordelijken, horen we vaak een reflex als het over cultuur gaat:

Ja, cultuur is belangrijk… maar er is geen harde businesscase.

Het verkennend rapport laat zien hoe groot die misvatting is. De economische schade van ongezonde organisatieculturen wordt in Nederland jaarlijks geschat op €57–67 miljard — dat is 5–6% van het bbp.

Maar misschien nog belangrijker: de schade voor een individuele organisatie kan oplopen tot €6.000–7.000 per fte per jaar.

Reken even mee. Een middelgrote organisatie met 150 fte verliest jaarlijks bijna een miljoen euro aan productiviteitsverlies, verzuim, mislukte veranderingen en verloop. Een groot deel daarvan gaat op aan problemen die iedereen herkent — zoals een ineffectieve vergadercultuur.

👉 Hoeveel uren per week worden in jouw organisatie verbrand aan meetings zonder richting, zonder duidelijke besluiten en zonder opvolging?

👉 Hoeveel projecten blijven liggen omdat teams langs elkaar heen werken of omdat medewerkers niet durven aangeven wat misgaat?

Deze verborgen kosten zijn geen vaag moreel probleem, maar keiharde euro’s. En het goede nieuws? Je kunt er wél iets aan doen.

Wat verstaan we onder cultuurschade?

Cultuurschade ontstaat niet door een eenmalige fout of misser, maar door systematische patronen die zich in de organisatie vastzetten. Denk aan gedrag, besluitvorming en samenwerking die ervoor zorgen dat:

• Teams hun doelen niet halen,
• Medewerkers hun motivatie verliezen,
• Klanten uiteindelijk afhaken.

Bij Due North onderscheiden we drie probleemgebieden:

• Het verklaringsprobleem (waarom doen we dit?),
• Het vooruitgangsprobleem (waarom komen we niet verder?),
• Het verbondenheidsprobleem (waarom voelen we ons geen team?).

Als deze niet worden aangepakt, ontstaat er een kloof met de buitenwereld. De cultuur sluit niet meer aan bij wat klanten, markten of nieuwe generaties medewerkers vragen, met alle gevolgen van dien.

Hoe groot is de schade?

Veel onderzoeken onderbouwen dat culturele problemen direct bijdragen aan verzuim, verloop, productiviteitsverlies en mislukte veranderingen. Bijvoorbeeld:

• Gallup (2020) stelt dat 70% van de verschillen in teamengagement te verklaren is door cultuur en leiderschap.
• Schaufeli (2017) toont aan dat een ongezonde werkcultuur een kernfactor is bij burn-out en verzuim.
• TNO (2023) laat zien dat veel ICT-projecten mislukken door mens- en cultuurfactoren, niet door technische problemen.

Op basis hiervan hebben wij een conservatieve berekening gemaakt: ➔ Gemiddeld kost een ongezonde cultuur organisaties jaarlijks €6.000 tot €7.000 per fte. Voor een organisatie met 150 fte betekent dat een verlies van €900.000 tot €1 miljoen per jaar.

De schade komt uit vier hoofdposten:

Verdeling van kosten.

• Productiviteitsverlies,
• Verzuim,
• Mislukte veranderingen,
• Overige kosten zoals verloop en kennisverlies.

De pijn zit dus niet alleen in hoe het voelt, maar in hoe de organisatie financieel presteert.

Waarom gaat dit zo vaak mis?

Veel organisaties behandelen cultuur als een bijzaak: iets dat vanzelf wel ontstaat of dat je oppakt zodra er ruimte voor is. Maar cultuur ís het systeem — het bepaalt hoe werk wordt gedaan, hoe beslissingen vallen, en hoe mensen zich gedragen.

Een ongezonde cultuur is vaak niet zichtbaar in een beleidsdocument, maar wel in dagelijkse patronen, zoals:

• Medewerkers die fouten verbergen omdat het bedreigend voelt,
• Teams die langs elkaar heen werken omdat er geen gedeelde doelen zijn,
• Leiders die verandering doorzetten zonder draagvlak, waardoor vernieuwing vastloopt.

Als deze patronen niet bewust worden doorbroken, blijft een organisatie in cirkeltjes draaien.

Wat kun je eraan doen?

Gelukkig hoeft dit geen ongrijpbaar probleem te zijn. Organisaties kunnen beginnen met:

• Een eenvoudige inschatting maken van hun cultuurschade (aantal fte’s x €6.000–7.000),
• Scherp kiezen waar een eerste doorbraak nodig is, bijvoorbeeld rondom samenwerking, leiderschap of eigenaarschap,
• Werken met gevalideerde modellen zoals (even een klein wij van WC-eend momentje) ons GROWTH-model©, waarmee we binnen een jaar merkbare verbeteringen realiseren.

Bij Due North helpen we organisaties niet met generieke cultuurplannen, maar met praktische, waarneembare stappen die aansluiten bij hun specifieke uitdagingen.

Wat betekent dit voor jou?

Stel jezelf drie vragen:

• Hoeveel geld verliest jouw organisatie door vastzittende patronen?
• Wat zou het betekenen als je hier 10–20% op kunt besparen?
• Ben jij bereid cultuur niet langer als bijzaak te behandelen, maar als strategisch stuurinstrument?

Het belangrijkste is om er gewoon mee te beginnen. Zet het op de agenda, begin met het in kaart brengen van de huidige cultuur en zet stappen in de gewenste richting. Mét of zonder externe ondersteuning. Wil jij als professional leren hoe je cultuur en gedrag in organisaties daadwerkelijk kunt beïnvloeden? Bekijk dan de opleiding Organisatiecultuur en Gedragsverandering.

Download het volledige rapport en ontdek de impact voor jouw organisatie.